De strijd van "de gezonde voeding” 

De wereld van gezonde voeding is een dynamisch strijdtoneel. Vroeger waren de partijen redelijk overzichtelijk. Op het vlak van dierenleed had je de kemphanen uit de kampen van de carnivoren, de veganisten en vegetariërs. Met de komst van de pescetariërs, flexitariërs en dierenliefhebbers die alleen vlees eten als het gescharreld heeft, vervaagde de grenzen tussen de kampen. In de loop der tijd kwam daar onder andere de strijd tussen wel (Sonja Bakker en de traditionele sport- en afslankdiëten) of geen koolhydraten (keto -, paleo-, atkins dieet) bij. Inmiddels strekt het strijdtoneel zich uit tot bijna alle voedingsproducten en lijkt het onmogelijk om gezonde voedselrichtlijnen te stellen waar iedereen zich in kan vinden.

Toen de Schijf van Vijf in 1953 werd geïntroduceerd door het Voorlichtingsbureau voor de voeding in Nederland (tegenwoordig het Voedingscentrum), verdeelde dit ons dieet onder in vijf groepen voedingsmiddelen: (1) melk en melkproducten,  (2) groente, fruit en aardappelen, (3) vlees, vis, kaas eieren en peulvruchten, (4) vetten en (5) graan en graanproducten. Daarnaast werd ons aangeraden om gevarieerd en niet te veel te eten, zuinig te zijn met verzadigd vet, veel groente, fruit en brood te eten en te bewegen. 

Nieuwe Schijf van Vijf

Nieuwe inzichten leidden tot nieuwe richtlijnen en in 2004 en voor het laatst in 2016 werd de Schijf van Vijf aangepast. In de laatste versie staan nu alleen producten die de meeste gezondheidswinst opleveren. Producten zoals bewerkt vlees, groente waaraan zout is toegevoegd, gezoete zuivel en harde vetten zijn verdwenen uit de Schijf van Vijf. De aanbeveling voor groente is omhoog gegaan van 200 gram naar 250 gram per dag, afgewisseld met (een beperkte hoeveelheid) vlees, vis, peulvruchten, noten en ei.

Maar zo overzichtelijk als ons dieet in 1953 was, is het inmiddels niet meer. Talloze dieetgoeroes en  voedingscoaches hebben de voedingswereld veroverd met de meest uiteenlopende diëten en hun soms zelfs tegenstrijdige voedingsadviezen hebben het niet makkelijker gemaakt. Moeten we nu wel of geen brood eten? En zo ja, eten we dan tarwe, glutenvrij, spelt, zuurdesem of een van de andere tientallen varianten? Koken we onze groenten of is het beter om alles rauw te eten? Kunnen we helemaal zonder koolhydraten? Is suiker vergif of geldt dat alleen voor de nepsuikers? Hoe (on)gezond is vet nu eigenlijk echt? En hoe zit het met de voedingswaarden van zuivel- en vleesvervangers? 

Wetenschappelijke consensus

Het is bijna onmogelijk om een eenduidige en alles overkoepelende richtlijn te geven. Ook de Schijf van Vijf wordt wel eens in twijfel getrokken. Zo is er de kritiek dat de Schijf ruimte biedt voor te veel koolhydraten en dat ze groente en fruit uit blik, pot of diepvries toestaat als daar geen zout of suiker aan is toegevoegd. Natuur- en klimaatactivisten vinden dat het Voedingscentrum te weinig aandacht heeft besteed aan klimaatverandering, dierenwelzijn en antibioticagebruik. 

Ongetwijfeld allemaal terechte kanttekeningen. Toch blijft de Schijf van Vijf de meest wijdverbreide en algemene opvatting over wat wel en niet gezond is. Bovendien baseert het Voedingscentrum de richtlijnen op de wetenschappelijke consensus van de Gezondheidsraad waarin een breed scala aan wetenschappers iedere tien jaar de nieuwste inzichten over gezonde voeding vastlegt. Hierom baseert Questionmark zich voor haar onderzoeken op de definities van de Schijf van Vijf van wat wel en niet als gezond wordt gekwalificeerd. 

In Nederland is nu al meer dan de helft van de bevolking ongezond zwaar. Als iedereen zich aan de richtlijnen van de Schijf van Vijf (matig met suiker, vlees en vet, veel groente en granen) zou houden, is er al een enorme gezondheidswinst behaald.

Op de website van het Voedingscentrum vind je meer informatie over de Schijf van Vijf. En vergeet niet onze eigen Facebook en LinkedIn pagina’s in de gaten te houden. In oktober laten wij met de Superlijst Gezondheid zien wat supermarkten doen om ons te helpen een gezonde keuze te maken in hun winkels.